ग्रामपंचायत मध्ये भ्रष्टाचार आढळल्यास तक्रार कुठे करावे ?

 ग्रामपंचायत मध्ये भ्रष्टाचार आढळल्यास ग्रामस्थ कुठे तक्रार नोंदवू शकतात ?

1.ग्रामसेवक किंवा सरपंच यांच्याकडे तक्रार

प्रथम स्तरावर ग्रामस्थांनी आपल्या तक्रारीबाबत ग्रामसेवक किंवा सरपंच यांच्याकडे लेखी स्वरूपात तक्रार नोंदवावी.
ग्रामसभेमध्ये हा मुद्दा उपस्थित करून त्यावर चर्चा करण्याची मागणी करावी. 

2.तालुका विकास अधिकारी (BDO) किंवा पंचायत समिती कार्यालय

जर ग्रामसेवक किंवा सरपंचाकडून समाधानकारक उत्तर न मिळाल्यास, ग्रामस्थ तालुका विकास अधिकारी (Block Development Officer -BDO) किंवा पंचायत समितीच्या अधिकाऱ्यांकडे तक्रार करू शकतात.
तक्रार लेखी स्वरूपात देणे आवश्यक आहे आणि त्यास आवश्यक पुरावे जोडावेत.

3.जिल्हा परिषदेचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO)

तालुका स्तरावर तक्रारीवर उपाय न झाल्यास, संबंधित तक्रार जिल्हा परिषदेच्या मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO) यांच्याकडे पाठवावी.
जिल्हा पातळीवर चौकशी केली जाते आणि योग्य तो निर्णय घेतला जातो.

4. लोकायुक्त (Lokayukta)

जर स्थानिक प्रशासनाने तक्रारीकडे दुर्लक्ष केले किंवा भ्रष्टाचाराच्या मोठ्या प्रकरणाची चौकशी आवश्यक असेल, तर लोकायुक्त कार्यालयाकडे थेट तक्रार करता येते.
लोकायुक्त हे स्वतंत्र तपास यंत्रणा असल्याने तक्रारीची सखोल चौकशी होते आणि दोषींवर कारवाईची शिफारस केली जाते.

5. माहितीचा अधिकार अधिनियम (RTI) अंतर्गत माहिती मिळवणे

भ्रष्टाचार किंवा निधीच्या गैरवापराबाबत माहिती मिळवण्यासाठी RTI अर्ज करून ग्रामपंचायतीला माहिती मागता येते.
RTI अंतर्गत माहिती मिळाल्यानंतर पुरावे मिळाल्यास त्यावरून अधिकृत तक्रार नोंदवता येते.

6. जिल्हा दंडाधिकारी (Collector) किंवा तहसीलदार

ग्रामपंचायत स्तरावर आणि तालुका पातळीवर तक्रार निराकरण न
झाल्यास, जिल्हाधिकारी किंवा तहसीलदार यांच्याकडे तक्रार दाखल करता येते.
जिल्हाधिकारी किंवा तहसीलदार हे तक्रारीची दखल घेऊन चौकशीचे आदेश देऊ शकतात.

7. राज्य निवडणूक आयोग (State Election Commission)

जर सरपंच किंवा सदस्यांनी भ्रष्ट मार्गाने पद मिळवले असेल किंवा निधीचा गैरवापर केला असेल, तर तक्रार राज्य निवडणूक आयोगाकडे नोंदवता येते.

आयोग चौकशी करून दोषी आढळल्यास संबंधित पदावरून काढून टाकण्याचा निर्णय घेऊ शकतो.

पोलिस ठाणे किंवा भ्रष्टाचार प्रतिबंधक विभाग (Anti-Corruption Bureau-ACB)

जर भ्रष्टाचार हा गंभीर स्वरूपाचा असेल आणि आर्थिक गैरव्यवहार स्पष्ट दिसत असतील, तर थेट ACB (लाचलुचपत प्रतिबंधक विभाग) किंवा स्थानिक पोलिस ठाण्यात गुन्हा नोंदवता येतो.

ACB किंवा पोलिस तपास करून दोषींवर गुन्हा दाखल करू शकतात.

तक्रारीसाठी आवश्यक कागदपत्रे

• तक्रारीचे स्वरूप स्पष्ट लिहिलेले असावे.
• भ्रष्टाचाराशी संबंधित पुरावे (उदा. फोटो, व्हिडिओ, दस्तऐवज).
• निधीच्या गैरवापराचे तपशील (जर उपलब्ध असतील तर).
• तक्रारकर्त्याचे नाव, पत्ता आणि संपर्क क्रमांक.

महत्त्वाचे

• तक्रारदाराने तक्रार दिल्याची पावती मिळवावी.
• तक्रारीवर वेळेवर कारवाई न झाल्यास उच्चस्तरीय अधिकाऱ्यांकडे पाठपुरावा करावा.
• तक्रारीची दखल न घेतल्यास लोकायुक्त किंवा न्यायालयात याचिका दाखल करता येते.