गटविकास अधिकारी (BDO) म्हणजे कोण? आणि कार्य?

गटविकास अधिकारी यांना इंग्रजीत Block Development Officer (BDO) असे म्हणतात. ते तालुका / विकास गटाच्या ग्रामीण विकास कामांचे प्रमुख प्रशासकीय अधिकारी असतात.

भूमिका

गटविकास अधिकारी हा तालुकास्तरावर काम करणारा एक वरिष्ठ अधिकारी असतो जो त्या भागातील ग्रामपंचायतींना मार्गदर्शन करणे, विकास योजना राबवणे, अनुदान वाटप व अंमलबजावणी तपासणे यासाठी जबाबदार असतो.

गटविकास अधिकारी कामकाज व जबाबदाऱ्या

• ग्रामपंचायती व पंचायत समिती यांचे समन्वय राखणे.,
• शासनाच्या ग्रामीण विकास योजनांची अंमलबजावणी करणे.
• (उदा. प्रधानमंत्री आवास योजना, जल जीवन मिशन, मनरेगा)
• विकास निधीचे नियोजन व वितरण.
• ग्रामसेवक, विस्तार अधिकारी, लिपिक यांचे नियंत्रण व मार्गदर्शन.
• पंचायत समितीच्या बैठका घेणे व निर्णयांची अंमलबजावणी करणे.
• विकासकामांची तपासणी करणे आणि अहवाल तयार करणे.
• शिकायत निवारण व ग्रामीण जनतेचे प्रश्न सोडवणे.

गटविकास अधिकारी पात्रता (Selection)

1. MPSC द्वारे निवड.
2. पदवीधर असावा (कुठल्याही शाखेत), MPSC परीक्षेत यशस्वी होणे आवश्यक.
3. BDO ही गट-अ दर्जाची अधिकाऱ्याची पोस्ट आहे.

गटविकास अधिकारी कार्यालय कुठे असते ?

• प्रत्येक तालुक्यातील पंचायत समिती कार्यालयात गटविकास अधिकारी हे बसतात.
• त्यांचा मुख्य मुख्यालय म्हणजे पंचायत समिती कार्यालय.

गटविकास अधिकारी कोणाच्या अधीन काम करतो ?

• मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO - ZP) यांच्या अधिपत्याखाली.
• जिल्हा परिषद व राज्य शासनाच्या ग्रामीण विभागाशी निगडीत.

उदाहरण..

• मोहाडी तालुक्यातील गटविकास अधिकारी हे मोहाडी पंचायत समिती कार्यालयात काम करतात आणि ते मोहाडी तालुक्यातील सर्व ग्रामपंचायती व विकास योजनेवर लक्ष ठेवतात.

गटविकास अधिकारी पदाची अधिकृत रचना

• गटविकास अधिकारी हे राज्य सेवेतील गट-अ (Class I) दर्जाचे अधिकारी असतात.
• BDO पदाचे अधिकृत नावः गटविकास अधिकारी, पंचायत राज व ग्रामीण विकास विभाग.
• पंचायत समितीचे कार्यकारी प्रमुख म्हणजे गटविकास अधिकारी.

गटविकास अधिकारी अंतर्गत विभाग / अधिकारी

BDO अंतर्गत खालील कर्मचारी काम करतातः

• ग्रामसेवक (Gramsevak) - प्रत्येक ग्रामपंचायतीसाठी
• विस्तार अधिकारी (Extension Officer) - विषयवार कामकाजः
• कृषी
• पाणीपुरवठा
• शिक्षण
• आरोग्य
• कनिष्ठ व वरिष्ठ सहाय्यक
• लेखा सहाय्यक (Accountant)
• तांत्रिक सहाय्यक / अभियंता (JE/AE)

गटविकास अधिकारी दैनंदिन कामकाजात समाविष्ट

• योजना मंजूरी फाईल्सवर सही करणे.
• ग्रामपंचायतींना निधी वितरण करणे.
• कामाची प्रगती तपासणे.
• सार्वजनिक तक्रारींचे निवारण.
• ग्रामसभा व पंचायत समिती बैठकीत भाग घेणे.

BDO संदर्भातील महत्वाचे कायदे आणि योजना

1 महाराष्ट्र पंचायत राज अधिनियम, 1994

2 मनरेगा (MGNREGA)

3 प्रधानमंत्री आवास योजना - ग्रामीण

4 स्वच्छ भारत अभियान

5 जल जीवन मिशन

पगार व फायदे

• मासिक वेतन: ₹55,000 - ₹1,20,000 (सरकारी वेतनमानानुसार).
• इतर सुविधाः सरकारी निवास, वाहन, DA, TA, मेडिकल फायदे.

गटविकास अधिकारी करिअर प्रगती (Promotion)

• गटविकास अधिकारी उपमुख्य कार्यकारी अधिकारी (Dy. CEO) →
• मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO - ZP)

गावकऱ्यांसाठी संपर्क बिंदू

1. गटविकास अधिकारी हे गावातील समस्यांवर शासनाकडून कार्यवाही होण्यासाठी प्रमुख लिंक असतात.
2. कोणतीही योजना, तक्रार, निधी अडथळा असल्यास यांच्याकडे थेट संपर्क साधता येतो.