तहसीलदार म्हणजे कोण ? आणि कार्य ?

तहसीलदार (Tehsildar) हा एक महसूल विभागातील अधिकारी असतो, जो राज्य सरकारच्या अंतर्गत तालुकास्तरावर काम करतो.

महाराष्ट्रातील महसूल प्रशासनात तहसीलदाराचे स्थान फार महत्त्वाचे आहे.

तहसीलदार हा तालुक्याचा महसूल प्रमुख अधिकारी असतो. तो तालुक्यातील जमिनीचे व्यवहार, महसूल संकलन, कोर्टासारखी सुनावणी आणि विविध सरकारी योजना यांचे नियंत्रण करतो.

तहसीलदाराचे मुख्य कार्य व जबाबदाऱ्या

1. महसूल संकलन जमिनीवरील कर (जमाबंदी, खरेदी-विक्री) गोळा करणे.

2. 7/12, 8A व फेरफारांचे परीक्षण

जमिनीची नोंदणी, वारस, बटाई,

हस्तांतरण यांचे नोंद व मंजुरी.

3. जमिनीचे वाद व निकाली काढणे महसूल न्यायालयात (Revenue Court) सुनावणी घेणे.

4. आपत्ती व्यवस्थापन दुष्काळ, पूर, नैसर्गिक आपत्ती वेळी मदत

पुरवणे.

5. निवडणूक संबंधित काम मतदार यादी, केंद्रनियुक्ती, निवडणूक

काळात अधिकारी म्हणून कार्य.

• सरकारी योजना व शिधा वाटप नियंत्रण PM किसान, रेशन, श्रमिक कार्ड, विविध योजना अंमलबजावणी.
• कृषी व जमिनीचे निरीक्षण जमिनीचा वापर यावर नियंत्रण. शेती योजना, कृषी विकासासाठी

तहसीलदार होण्यासाठी पात्रता

1 शैक्षणिक पात्रता कोणत्याही शाखेतील पदवीधर (Graduate)

2 स्पर्धा परीक्षा MPSC द्वारे राज्यसेवा परीक्षा

3 पोस्ट प्रथम 'नायब तहसीलदार' नंतर 'तहसीलदार' पदोन्नतीने.

तहसीलदार कोणाच्या अधीन काम करतो?

• SDO (Subdivision Officer) किंवा उपविभागीय अधिकारी.
• जिल्हाधिकारी (Collector) याच्या अधीन काम करतो.

तहसील कार्यालयात कोणकोणती कामं केली जातात ?

1. 7/12, 8A, फेरफार अर्ज जमिनीशी संबंधित कागदपत्रांची नोंद व दुरुस्ती.

2. जात प्रमाणपत्र SC/ST/OBC जातींचं वैध प्रमाणपत्र.

3. उत्पन्न प्रमाणपत्र शासकीय योजनांसाठी उत्पन्नाचे दस्तऐवज.

4. निवासी (Domicile) प्रमाणपत्र शिक्षण/नोकरीसाठी उपयोग.

5. नमुना 6, नमुना 12 अर्ज जमिनीची वैध नोंदी.

6. वारस प्रमाणपत्र अर्जजमीन किंवा संपत्ती मिळण्यासाठी आवश्यक.

7. ई-फेरफार अर्ज प्रक्रिया ऑनलाइन जमीन हस्तांतरण सिस्टिम.

8. नैसर्गिक आपत्तीचा नुकसान भरपाई अर्ज पूर, दुष्काळ, गारपीट इत्यादीसाठी मदतीचा अर्ज.

तहसीलदार न्यायिक अधिकारी म्हणून काय काम करतो ?

1. तहसीलदार "महसूल न्यायालय" चालवतो.
2. त्यामध्ये तो खालील वाद सोडवतोः
3. मालकी हक्काचे वाद.
4. बटाईदार/कुलधारक हक्क वाद.
5. जमीन परत मिळवण्याचे आदेश (eviction cases).
6. फेरफार नोंदणीवरील हरकती.
7. तुकडेबंदी व जमिनीच्या विभागणीचे वाद.

तहसीलदार कोणत्या कायद्यांनुसार काम करतो?

• महाराष्ट्र जमीन महसूल अधिनियम, 1966
• भूमिअभिलेख नियम, 1970
• वन अधिकार अधिनियम, तुकडेबंदी कायदा, कुलक कायदा इत्यादी

तहसीलदाराचा वाळू तस्करी संदर्भातील कायदेशीर अधिकार

1 वाळू उपसा व विक्रीवर नियंत्रण

• तहसीलदार हा महाराष्ट्र खनिज विकास व विनियमन कायदा (MMDR Act, 1957) आणि Maharashtra Minor Mineral Extraction Rules, 2013 नुसार अधिकारप्राप्त अधिकारी असतो.
• तो "Executive Magistrate" म्हणून वाळू तस्करीवर नियंत्रण ठेवण्याचे अधिकार बजावतो.

2 तहसीलदार काय करू शकतो?

• जप्ती बेकायदेशीर वाळू वाहून नेणारी वाहने, ट्रॅक्टर, जेसीबी जप्त करू शकतो.
• पंचनामा वाळू जप्तीवर पंचनामा तयार करतो, पोलिसांच्या मदतीने.
• दंड दंडात्मक कारवाईसाठी नोटीस बजावतो, महसूल दंड लावतो.
• एफआयआर पोलिसांना गुन्हा नोंदविण्याचे आदेश देतो.
• लिलाव प्रक्रिया जप्त वाळूचा शासन नियमानुसार लिलावही करू शकतो.
• बंदी आदेशअनधिकृत घाटावर बंदी आदेश लागू करू शकतो (Section 144 CrPC).

3 तहसीलदार कोणत्या कायद्याने काम करतो?

• Maharashtra Land Revenue Code, 1966
• MMDR Act, 1957 (Minor Mineral Development and Regulation)
• Environment Protection Act, 1986
• Criminal Procedure Code, 1973 - Section 144
• Indian Penal Code - Sections 379, 420, इ.

तहसीलदार वेतनवर्ग (Salary Structure - Maharashtra)

• Pay Band: ₹56,100-₹1,77,500 (Level 9 in 7th Pay Commission)
• Grade Pay (पूर्वी): ₹5,400
• Gross Salary (सर्व भत्त्यांसह):
• ₹70,000 ते ₹95,000 दरमहा (ठिकाणी व वर्गानुसार थोडेफार वेगळं)