गावातील रोजगार सेवक म्हणजे कोण? आणि कार्य?

गावातील रोजगार सेवक (Rojgar Sevak) हा एक कंत्राटी कर्मचारी असतो, जो महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA) अंतर्गत गावामधील कामांची नोंद, तपासणी व अहवाल तयार करण्याचे काम करतो.

रोजगार सेवक हा ग्रामपंचायतीचा तांत्रिक सहाय्यक किंवा फील्ड स्तरावरील कामकाज पाहणारा व्यक्ती असतो, जो केंद्र शासनाच्या "मनरेगा" योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी नेमलेला असतो.

रोजगार सेवकाची मुख्य कामे

1 मनरेगा योजनेंतर्गत नोंदणी करणे

मजुरांची नावे, जॉब कार्ड तयार करणे.

कामासाठी नोंदवलेली कुटुंबे रेकॉर्ड करणे.

2 कामाचे नियोजन व नोंद ठेवणे

कोणत्या मजुराने किती दिवस काम केलं याची नोंद ठेवणे.

हजेरीपत्रक भरवणे (मस्टर रोल).

3 कामांची देखरेख

गावात सुरू असलेल्या मनरेगा कामांची माहिती घेणे व अहवाल बनवणे.

काम योग्य सुरू आहे की नाही, याची तपासणी.

4 ऑनलाईन एंट्री करणे

नरेगा सॉफ्टवेअरवर मजुरांची माहिती, हजेरी, कामाचे तपशील अपडेट करणे.

5 नागरिकांना माहिती देणे

कोणती योजना सुरु आहे, कोण अर्ज करू शकतो, याबद्दल माहिती देणे.

मजुरांच्या तक्रारी ऐकून वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे पाठवणे.

रोजगार सेवक हा कोणाच्या अधिपत्याखाली काम करतो ?

• तो ग्रामसेवक व सरपंच यांच्या मार्गदर्शनाखाली काम करतो.
• तालुका ग्रामीण विकास अधिकारी (BDO) आणि मनरेगा तांत्रिक अधिकारी यांचे नियंत्रण असते.

रोजगार सेवक पगार / मानधन

• रोजगार सेवकांना ठराविक मानधन दिले जाते (उदा. ₹8,000 ते ₹15,000 दरमहा).
• पगार राज्य शासनाच्या धोरणानुसार आणि ग्रामपंचायतीच्या उत्पन्नावर अवलंबून असतो.
• बहुतांश वेळा हे कंत्राटी स्वरूपाचे पद असते.

रोजगार सेवक पात्रता

• किमान १२वी पास / पदवीधर.
• 7 संगणकाचे प्राथमिक ज्ञान असणे आवश्यक.
• स्थानिक उमेदवारांना प्राधान्य.

रोजगार सेवक नियुक्ती कशी होते ?

• नियुक्ती ग्रामपंचायत / पंचायत समितीच्या शिफारसीनुसार होते.
• प्रक्रिया सामान्यतः कंत्राटी स्वरूपात असते.
• भरतीसाठी कधी-कधी जाहिरात निघते (तालुकास्तरावर).
• गावातील स्थानिक तरुणांना प्राधान्य दिले जाते.

रोजगार सेवक कोणत्या योजनांशी संबंधित असतो ?

• मुख्यतः महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA /NREGA).
• इतर काही राज्यस्तरीय ग्रामीण विकास योजना, जसे कीः
• जलयुक्त शिवार
• शेततळे
• कंपोस्ट खड्डे
• रस्ते/बांधकाम कामे (ग्रामीण भागातील)

1. गावकऱ्यांसाठी महत्त्व - रोजगार हक्कासाठीचा संपर्क बिंदू
2. जर तुम्हाला मनरेगाअंतर्गत काम मिळवायचं असेल, जॉब कार्ड बनवायचं असेल, तर रोजगार सेवक हा पहिला संपर्क असतो.
3. ते गावातील मजुर आणि प्रशासन यामधील दुवा म्हणून काम करतात.

तक्रार देण्यासाठी काय करता येईल ?

जर तो हजेरी चुकीची भरत असेल, लोकांना अडवत असेल, कामाची माहिती लपवत असेल, तर

1 ग्रामसभेत तक्रार करा.

2 ग्रामसेवक / सरपंच यांच्याकडे लेखी तक्रार द्या.

3 तालुका नरेगा अधिकारी / जिल्हा नोडल अधिकारीकडे तक्रार द्या.

रोजगार सेवकावर तक्रार केल्यावर काय होते?

1 चौकशी प्रक्रिया सुरू केली जाते.

2 प्राथमिक पातळीवर समज देणे (Warning).

3 कामकाजातून तात्पुरती सूट (Suspension / हटवणे).

4 मानधन थांबवले जाऊ शकते.

5 कायदेशीर कारवाई

जर गंभीर गैरप्रकार (जसे की भ्रष्टाचार, बनावट सही, फसवणूक) सिद्ध झाले, तर

पोलीस तक्रार / गुन्हा नोंदवला जाऊ शकतो.

संबंधित कलमान्वये शिक्षा होऊ शकते.